کد مطلب:49695 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » قرآن

مفهوم ثواب در اسلام چيست؟

الف) اصل ثواب به معناي عود و رجوع است. ثاب يثوب يعني: رجع (بازگشت). آن گاه ثواب را جزاي طاعت دانسته اند؛ يعني، چيزي كه در برابر طاعت به انسان بر مي گردد. مثوبة نيز به همين معناست: {A{/Bلَمَثُوبَةٌ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ خَيْرٌ{w7-11w}{I2:103I}/}A}{M؛ يعني جزا و پاداش الهي برتر و والاتر است M}{V(بقره، آيه 103)V}. ب) ثواب و پاداش مي تواند به صورت كمّي و كيفي هر دو باشد. نعمت هاي بهشتي كه ثواب و پاداش اهل طاعت است از دو بعد مادي و معنوي هر دو برخوردار است. بنابر اين مي تواند كميّت هم داشته باشد. در قرآن مجيد به هر دو صورت اشاره شده است؛ مثلاً ملاحظه كنيد گاهي چنين تعبير شده است كه: {A{/Bمَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها{w1-6w}{I6:160I}/} A}{Mكسي كه كار نيكي انجام دهد ده برابر به او پاداش داده خواهد شدM}{V(انعام، آيه 160)V}. البته اين ده برابر منحصر در كميت نيست؛ بلكه بدين معنا است كه اجر و ثواب او را بيش از آنچه او انجام داده است، خواهيم داد. ولي اين مضاعف بودن هر دو بعد كمّي و كيفي را شامل است. در بسياري از تعبيرات قرآني به كيفيت جزا اشاره دارد؛ نظير {A{/Bإِنَّ كِتابَ اَلْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ {w2-6w}{I83:18I}/}A}{M؛ نامه اعمال ابرار و نيكان در جايگاه منيع و مرتفعي است»M}{V(مطففين، آيه 18)V}. نامه اعمال آنها در جايگاه منيع و مرتفع بودن نشانگر آن است كه مقام آنها نيز والا و منيع است. {V(تفسير نمونه ذيل آيه)V} يا {A{/Bفَأُولئِكَ مَعَ اَلَّذِينَ أَنْعَمَ اَللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلصِّدِّيقِينَ وَ اَلشُّهَداءِ وَ اَلصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً{w7-24w}{I4:69I}/}A}{M؛ آنهايي كه از خدا و رسولش اطاعت مي كنند سرانجام در مجاورت افرادي قرار خواهند گرفت كه مورد انعام پروردگار قرار گرفته اند؛ از انبيا و صديقين و شهدا و صالحين كه آنات همنشينان شايسته و با ارزشي هستندM}{V(نساء، آيه 69)V}. ملاحظه مي كنيد كه در آيه مذكور سخن از كيفيت جزا و پاداش است. ج) شكي نيست كه قسمتي از اجر و پاداش نيكي ها، مربوط به كمال وجودي و ارتقاي شخصيت خود انسان است. {A{/Bلَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ {w5-8w}{I8:4I}/}A}{V(انفال، آيه 4)V}؛ بلكه {A{/Bهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اَللَّهِ {w1-4w}{I3:163I}/}A}{V(آل عمران، آيه 163)V}. براي آنها فرداي قيامت درجاتي در ساحت پروردگار است بلكه خودشان درجات خواهند بود. ولي نمي توان گفت كه هر چه هست، در اندرون وجود آنهاست؛ نظير اينكه صاحبان علم و معرفت و هنر و حكمت در همين دنيا از دو بعد اجر و منزلت برخوردارند: هم از بعد شخصيت و كمال وجودي خودشان و هم برخوردار از مجالست با رجال و شخصيت هاي وزين و ارجمند و مي بينيم كه اصولاً محيط زندگي آنها، چه از نظر فيزيكي و مادي و چه از نظر فكري و فرهنگي، فراتر و عالي تر از ديگران است. اين مسأله در قيامت نيز مطرح است. گر چه همه آنچه هست از درون شخص و كمال نفس انسان نشأت مي گيرد، ولي در عين حال و با يك ديد ديگر نمي توان همه چيز را منحصر به درون ذات دانست؛ مثلاً شراب طهوري كه از كوثر بهشت مي نوشند يك ثواب است، ولي آيا يك شي ء دروني است يا به هر حال خارج از وجود آنهاست؟ و قس عي هذا.